Okiem pedagoga - Blog

Aby były skuteczne nagrody i kary powinny być dawane zgodnie z kilkoma zasadami:

1. Obie muszą być natychmiastowe. Jeśli będziemy odwlekać (np: do wieczora lub do "po szkole") to zmniejszymy szansę na powiązanie wydarzenia z karą i nagrodą. Do tego może się okazać, że kara lub nagroda zostanie przez dziecko powiązana z innym zachowaniem.

2. Obie muszą być konkretne. Dziecko musi wiedzieć konkretnie za co je dostaje. Nie wystarczy powiedzenie "byłeś grzeczny/byłeś niegrzeczny". Dużo lepsze jest "posprzątałeś/nie posprzątałeś pokoju". Dziecko musi wiedzieć, co podlega naszej ocenie. Inaczej zacznie się domyślać - nie zawsze prawidłowo.

3. Nagroda nie zawsze musi być materialna ale zawsze musi jej towarzyszyć pochwała społeczna. Mówmy dzieciom, ż ejesteśmy z nich dumni, że podoba się nam, że coś dobrze zrobili.

4. Kara i nagroda powinny być wcześniej umówione. Jeśli z góry wiemy czego możemy się spodziewać to wiemy jak działać. Jeśli coś nie było umówione to jest zemstą, odreagowaniem, przekupstwem lub czymkolwiek ale napewno nie karą czy nagrodą.

Kolejnym sposbem radzenia sobie z niepożądanym zachowniem i to zanim następi potrzeba wymierzenia kary jest DRA (Differential Reinforcement of Alternative Behavior). W skrócie polega to na wzmacnianiu zachowań, które są podobne i bardziej pożadane w danym momencie. Poprzednio (przy DRI) pisałem, żeby znaleźć coś, co nie da się pogodzić z zachowaniem, które potem podlega karze. Czasami sięjednak nie da. Zabraknie nam pomysłów lub lekarstwo okaże się gorsze od choroby. W końcu permenentne trzymanie rak w kieszeni nie jest zachowaniem właściwym dla młodego dżentelmena.

Z drugiej strony myśl, że jednak dziecko musi coś tam zrobić, żeby rozładować swoje emocje czy napięcie - to wpomniane dłubanie w nosie czy ssanie kciuka, doprowadza do wniosku, że może warto jednak na coś dziecku pozwolić?

Osobiście zetkąłęm się z dwoma problemami, które rozwiązaliśmy w ten sam sposób dzięki DRA. Pierwszy z nich to szczękanie zebami bez powodu a drugi ssanie palca. Skoro już coś sie musi w tej buzi dziać to niech to będzie ... żucie gumy. Osoba rzując gumę nie wygląda źle a przynajmniej nie tak źle jak szczękająca zębami czy ssająca kciuk. Może nie jest to szczyt naszych marzeń, ale chyba to lepsze niż nic.

A propos gumy. Jeśli dziecko ma problem z przyklejaniem jej gdzie popadnie to wzmacniajmy przyklejanie jej do kosza. Nie każmy za gumę pod krzesłęm ale nagradzajmy za gumę w śmietniku. Wszyscy będą mniej nerwowi a efekt powinno przynieść podobny.

Ostanio pisałem o DRI, czyli wzmacnianiu zachować, które eliminują zachowania nieporządane. Czyli takie, których zrobienie powoduje, że nie da się w tym samym czasie zrobić czegoś, co podlga karze. I jest to dobre, ale nie wystarczająco dobre. Trudno sie bowiem zadowolić (wspomnianym wtedy) trzymaniem rąk w kieszeniach. Jest to jednak krok w dobra stronę. Krok w kierunku pozbycia się natręctw i innych "przymusów wewnętrznych". Można też zrobić krok dalej i zastosowac strategię DRO (Differential Reinforcement of Other Behavior).

Pomyślmy sobie nad zachowaniem własnych dzieci. NIektórzy z nas wiedzą, że ich dziecko prędzej czy później zrobi to coś, za które poniesie potem karę. Możemy zwalać na ADHD, zespół Aspergera czy inne dysfunkcje. Czy, aby na pewno? A może dziecku zależy na zwróceniu uwagi na siebie? Może chce mieć mamę, tatę czy nauczyciela wokół siebie? Najprostszym sposobem na to jest "narozrabianie". Wtedy każdy zwróci uwagę. W umyśle dziecka pojawia sie kalkulacja (czasami podświadoma) -  trudno będzie kara, ale przynajmnej dałem znać, że żyję. Potrafię zmieniać świat, potrafię sprawić, żeby wszyscy do mnie przyszli.

DRO likwiduje ten problem. Wymaga jednak sporo naszej uwagi i współdziałania. W skrócie polega to na tym, że co pewien ustalony czas nagradzamy dziecko jesli nie wystąpiło coś, co w normalnych warunkach karzemy. Pamiętam jak moje córki bawiły się spokojnie w swoim pokoju a ja mogłem zająć sie papierologią. Co mniej więcej 10 minut zaglądałem do nich i chwaliłem za spokojną zabawę. 

Dzieci mogą też zbierać plusy lub jakies zetony, które potem wymienimy na inną nagrodę- współne wyjscie na rowery, wspólne oglądanie filmu czy co tam się komu podoba. Ważne jest wzmacnie dobrego.

Oceniając zachowanie dziecka pamiętajcie, aby mówić i doceniać to, co dobre. Na przykład:

Źle: przez ostatnie 10 minut  nie rozrabiałeś

Dobrze: przez ostatnie 10 minut bawiłes się po cichu.